πρῶτος

參見：πρωτός 和 πρώτος

古希臘語

古希臘語序數詞

<  –	αʹ	βʹ  >
基數詞：εἷς (heîs)     副數詞：ἅπαξ (hápax)

其他形式

• πρᾶτος (prâtos) — 多利亞

詞源

傳統上認為是πρό (pró, “之前”)的最高級（對比πρότερος (próteros)），但不清楚是如何略音的。也可能來自原始印歐語 *pr̥H- 或 *per-，與立陶宛語 pirmas、梵語 पूर्व (pūrva)、阿維斯陀語 𐬞𐬀𐬎𐬭𐬬𐬀 (paurva)等同源。不過以上兩種情況，ω (ō)形和ᾱ (ā)形都很難和諧。

還有一種較新的假說，認為阿提卡和多利安方言繼承自原始希臘語 *pro-atos。

發音

 

• 國際音標^(幫助): /prɔ̂ː.tos/ → /ˈpro.tos/ → /ˈpro.tos/

• (公元前5世紀，阿提卡) 國際音標^(幫助): /prɔ̂ː.tos/
• (公元1世紀，通用) 國際音標^(幫助): /ˈpro.tos/
• (公元4世紀，通用) 國際音標^(幫助): /ˈpro.tos/
• (公元10世紀，拜占庭) 國際音標^(幫助): /ˈpro.tos/
• (公元10世紀，君士坦丁堡) 國際音標^(幫助): /ˈpro.tos/

形容詞

πρῶτος (prôtos) m (陰性 πρώτη，中性 πρῶτον); 第一類/第二類

1. 第一
2. 最早的
3. 最突出的，最重要的
4. (數學) 質數的

變格

πρῶτος；πρώτη；πρῶτον的第一、第二類變格（阿提卡）

數		S單數				D雙數				P複數
格/性		陽性	陰性	中性		陽性	陰性	中性		陽性	陰性	中性
N主格		πρῶτος prôtos	πρώτη prṓtē	πρῶτον prôton		πρώτω prṓtō	πρώτᾱ prṓtā	πρώτω prṓtō		πρῶτοι prôtoi	πρῶται prôtai	πρῶτᾰ prôta
G屬格		πρώτου prṓtou	πρώτης prṓtēs	πρώτου prṓtou		πρώτοιν prṓtoin	πρώταιν prṓtain	πρώτοιν prṓtoin		πρώτων prṓtōn	πρώτων prṓtōn	πρώτων prṓtōn
D與格		πρώτῳ prṓtōi	πρώτῃ prṓtēi	πρώτῳ prṓtōi		πρώτοιν prṓtoin	πρώταιν prṓtain	πρώτοιν prṓtoin		πρώτοις prṓtois	πρώταις prṓtais	πρώτοις prṓtois
A賓格		πρῶτον prôton	πρώτην prṓtēn	πρῶτον prôton		πρώτω prṓtō	πρώτᾱ prṓtā	πρώτω prṓtō		πρώτους prṓtous	πρώτᾱς prṓtās	πρῶτᾰ prôta
V呼格		πρῶτε prôte	πρώτη prṓtē	πρῶτον prôton		πρώτω prṓtō	πρώτᾱ prṓtā	πρώτω prṓtō		πρῶτοι prôtoi	πρῶται prôtai	πρῶτᾰ prôta
派生形式		副詞				比較級				最高級
		πρῶτον / πρῶτᾰ / πρώτως prôton / prôta / prṓtōs				—				—
注意：		此表中給出的是阿提卡式變格。其他方言的變格，請參見Appendix:古希臘語方言變格。

πρῶτος；πρώτη；πρῶτον的第一、第二類變格（史詩）

數		S單數				D雙數				P複數
格/性		陽性	陰性	中性		陽性	陰性	中性		陽性	陰性	中性
N主格		πρῶτος prôtos	πρώτη prṓtē	πρῶτον prôton		πρώτω prṓtō	πρώτᾱ prṓtā	πρώτω prṓtō		πρῶτοι prôtoi	πρῶται prôtai	πρῶτᾰ prôta
G屬格		πρώτου / πρωτοῖο / πρώτοιο / πρωτόο / πρώτοο prṓtou / prōtoîo / prṓtoio / prōtóo / prṓtoo	πρώτης prṓtēs	πρώτου / πρωτοῖο / πρώτοιο / πρωτόο / πρώτοο prṓtou / prōtoîo / prṓtoio / prōtóo / prṓtoo		πρώτοιῐν prṓtoiin	πρώταιν / πρώταιῐν / πρώτῃῐν prṓtai(i)n / prṓtēiin	πρώτοιῐν prṓtoiin		πρώτων prṓtōn	πρωτᾱ́ων / πρωτέ͜ων / πρωτῶν prōtā́ōn / prōté͜ōn / prōtôn	πρώτων prṓtōn
D與格		πρώτῳ prṓtōi	πρώτῃ prṓtēi	πρώτῳ prṓtōi		πρώτοιῐν prṓtoiin	πρώταιν / πρώταιῐν / πρώτῃῐν prṓtai(i)n / prṓtēiin	πρώτοιῐν prṓtoiin		πρώτοισῐ / πρώτοισῐν / πρώτοις prṓtoisi(n) / prṓtois	πρώτῃσῐ / πρώτῃσῐν / πρώτῃς / πρώταις prṓtēisi(n) / prṓtēis / prṓtais	πρώτοισῐ / πρώτοισῐν / πρώτοις prṓtoisi(n) / prṓtois
A賓格		πρῶτον prôton	πρώτην prṓtēn	πρῶτον prôton		πρώτω prṓtō	πρώτᾱ prṓtā	πρώτω prṓtō		πρώτους prṓtous	πρώτᾱς prṓtās	πρῶτᾰ prôta
V呼格		πρῶτε prôte	πρώτη prṓtē	πρῶτον prôton		πρώτω prṓtō	πρώτᾱ prṓtā	πρώτω prṓtō		πρῶτοι prôtoi	πρῶται prôtai	πρῶτᾰ prôta
派生形式		副詞				比較級				最高級
		πρῶτον / πρῶτᾰ / πρώτως prôton / prôta / prṓtōs				—				—
注意：		除阿提卡方言以外的其他方言沒有得到充分證實。有些形式只是推測，請謹慎使用。

反義詞

• (時間)： ἔσχᾰτος (éskhatos, “最後的”)

派生詞彙

• ἑβδομηκοστόπρωτος (hebdomēkostóprōtos, “第七十一”) (拜占庭希臘語)
• πάμπρωτος (pámprōtos)
• πρωτολόγος (prōtológos)

派生語彙

• 希臘語: πρώτος (prótos)
• 馬里烏波爾希臘語: про́тос (prótos)
• → 英語: proto-
• → 法語: proto-
• → 意大利語: proto-
• → 拉脫維亞語: proto-
• → 西班牙語: proto-

參考資料

• “πρῶτος”, in Liddell & Scott (1940年) A Greek–English Lexicon，Oxford：Clarendon Press
• “πρῶτος”, in Autenrieth, Georg (1891年) A Homeric Dictionary for Schools and Colleges，New York：Harper and Brothers
• Bailly, Anatole (1935年) Le Grand Bailly: Dictionnaire grec-français，Paris：Hachette
• Bauer, Walter et al. (2001年) A Greek–English Lexicon of the New Testament and Other Early Christian Literature，3版，芝加哥：芝加哥大學出版社
• πρῶτος in Cunliffe, Richard J. (1924年) A Lexicon of the Homeric Dialect: Expanded Edition，Norman：University of Oklahoma Press, 出版于1963
• “πρῶτος”, in Slater, William J. (1969年) Lexicon to Pindar，Berlin：Walter de Gruyter
• G4413, Strong, James (1979年) Strong’s Exhaustive Concordance to the Bible
• Woodhouse, S. C. (1910年) English–Greek Dictionary: A Vocabulary of the Attic Language‎^[1]，London：Routledge & Kegan Paul Limited.
  • champion idem, page 123.
  • chief idem, page 129.
  • elementary idem, page 265.
  • first idem, page 323.
  • foremost idem, page 336.
  • front idem, page 346.
  • head idem, page 389.
  • initial idem, page 441.
  • leading idem, page 482.
  • main idem, page 508.
  • original idem, page 579.
  • primal idem, page 640.
  • primary idem, page 640.
  • prime idem, page 640.
  • primordial idem, page 641.
  • principal idem, page 641.
  • rudimentary idem, page 724.
  • supreme idem, page 842.
  • top idem, page 881.
• Beekes, Robert S. P. (2010年) Etymological Dictionary of Greek (Leiden Indo-European Etymological Dictionary Series; 10), with the assistance of Lucien van Beek，Leiden, Boston：Brill，ISBN 9789004174207